Waar mannen in de jaren dertig van de twintigste eeuw al decennialang onderling uitmaakten wie de beste schaatser van Europa en ter wereld was, konden vrouwen slechts toekijken vanaf de zijlijn. Er werden weleens wedstrijden voor vrouwen georganiseerd en er waren vrouwen die hard schaatsten, maar officiële erkenning was er niet. Terwijl snelle Russen, Noren, Finnen en Nederlanders al vele titels onderling hadden verdeeld, bleef het onduidelijk welke vrouw de titel van snelste schaatsster ter wereld verdiende. In 1932 was de Poolse Zofia Nehringowa het wachten beu. Ze besloot het heft in eigen handen te nemen en zich in te schrijven voor het Europees Kampioenschap schaatsen voor mannen.
In 1931 werden voor het eerst wereldrecords van vrouwen bijgehouden door de internationale schaatsbond. Het eerste officiële wereldrecord kwam op naam van de Poolse Nehringowa te staan. Met terugwerkende kracht werd haar tijd van twee minuten en zestien seconden, die zij in 1929 reed, erkend als wereldrecord op de 1000 meter. Het duurde niet lang of alle afstandsrecords stonden op naam van Nehringowa. Wie de snelste vrouw op twee ijzers was, was daarmee wel duidelijk, maar zich bewijzen op een officieel kampioenschap kon Nehringowa niet. Om dit onrecht te bestrijden, reisde ze in januari 1932 naar Davos om zich in te schrijven voor het Europees Kampioenschap dat daar gehouden zou worden. Nergens in de reglementen stond vermeld dat vrouwen niet mee mochten doen aan het kampioenschap, dus theoretisch kon Nehringowa zich gemakkelijk inschrijven. De organisatoren probeerden Nehringowa echter van haar voornemen af te brengen: in de reglementen stond niets vermeld, omdat het vanzelfsprekend was dat vrouwen zich niet in zo’n mannengevecht zouden mengen. Dit argument maakte weinig indruk op Nehringowa. Ze hield voet bij stuk: ze mocht rijden en dus zou ze rijden.
De vrijdag voor het EK begon, stond er al een voorproefje op het programma. Er werd een wedstrijd georganiseerd over 3000 meter waar de deelnemers zich alvast met elkaar konden meten. Ook Nehringowa deed mee aan de wedstrijd. Ze lootte tegen de Oostenrijker Moser die prompt verstek liet gaan. Hij kon het niet over zijn hart verkrijgen tegen een vrouw te schaatsen en haar dan te verslaan. Nobel of lafhartig, het deerde Nehringowa niet. Ze reed en verbeterde haar eigen wereldrecord. Het EK kon beginnen.
De volgende dag trof Nehringowa het wederom niet bij de loting. Ze werd gekoppeld aan de Fin Thunberg die al eerder Europees kampioen was geweest en ook deze editie zou zegevieren. De race verliep desastreus voor Nehringowa. Ze viel in de bocht en haar klassement was direct om zeep. Later op de dag mocht ze de 500 meter – buiten mededinging – overrijden. Ze bleef overeind en zette direct een nieuw wereldrecord op de klokken. Door haar val is Nehringowa’s naam niet terug te vinden in de klassementen, maar ze reed zeker niet anoniem rond in Davos. Ook op zondag klokte ze een nieuw wereldrecord, dit keer op de 1500 meter. Ze reed bijna achttien seconden sneller dan haar oude wereldrecordtijd.
Nehringowa was dit weekend in januari 1932 niet de enige schaatsende vrouw in Davos. Als pauzenummer werd er een heuse landenwedstrijd georganiseerd: Nederland – Oostenrijk. Op zaterdag stond de 500 meter op het programma, op zondag de 1000 meter. De Oostenrijkse Liselotte Landbeck, nog maar vijftien jaar, versloeg twee keer de Nederlandse Elly Taconis. De uitslag was niet verwonderlijk aangezien Taconis volgens het aanwezige pers slechts drie dagen op ‘Noorsche schaatsen’ stond en in de bochten ‘nog niet voldoende geoefend was’. Landbeck maakte indruk met haar talent. Ze reed een nieuw wereldrecord op de 1000 meter en zette een tijd op de klokken waar Taconis nog lang voor zou moeten oefenen. De volgende dag reed Nehringowa ook een 1000 meter, waarbij ze de tijd van Landbeck met bijna zeven seconden verbeterde. Deze tijd werd echter niet als nieuw wereldrecord erkend aangezien het geen officiële wedstrijd betrof, maar Nehringowa liet nog wel even zien wie de snelste vrouw op twee ijzers was.
Hoewel de meeste aandacht dat weekend naar de mannen uitging, bleven de vrouwen niet onopgemerkt. Kranten schreven over het algemeen niet negatief over de deelname van Nehringowa, maar aan haar stijl viel nog wel het een en ander te veranderen. Dagblad het Volk schreef over haar: ‘Houding van romp was goed voorover en de bochten gingen ook goed. Alleen zwaait zij te veel met haar lichaam.’ Het Algemeen Handelsblad merkte na een training voorafgaand aan het EK op: ‘Zij heeft een goede slag, maar ontwikkelt o.i. niet voldoende kracht.’ Over Elly Taconis werden, ondanks haar twee nederlagen, positieve woorden geschreven. Met meer oefening zou zij de Nederlandse records zeker kunnen verbeteren. Ook Liselotte Landbeck kon rekenen op lovende woorden. Met haar ‘gemak en elegantie’ stal zij de harten van het hele publiek.
Thunberg was voor de derde keer Europees kampioenschap geworden, maar de vrouwen hadden dit weekend ook van zich laten spreken. Media en toeschouwers waren over het algemeen positief. Reden genoeg voor de Poolse schaatsbond om tijdens het jaarlijkse internationale schaatscongres te pleiten voor een officieel kampioenschap voor vrouwen. Niet alle leden vonden wedstrijdrijden geschikt voor vrouwen, maar het voorstel werd toch aangenomen. Het duurde even voor het plan daadwerkelijk in de praktijk werd gebracht, maar de plaatselijke ijsclub van Oslo schreef in 1933 al een wedstrijd uit die werd aangekondigd als ‘de wereldkampioenschappen voor dames’. Op het programma stonden de 500 en 1500 meter. De eerste officieuze wereldtitel werd gewonnen door Liselotte Landbeck.
Na drie officieuze wereldkampioenschappen was het in 1936 tijd voor het eerste officiële wereldkampioenschap. Nehringowa’s is niet terug te vinden in de top van het klassement. Alleen in 1939, maar ze moest genoegen nemen met een vijfde plaats. Wereldrecords reed ze te over, maar een officiële titel ontbreekt op de erelijst van Nehringowa. Als pionier heeft zij het echter voor de generatie na haar wel mogelijk gemaakt een mooie erelijst bij elkaar te rijden.
Bronnen:
Algemeen Handelsblad: 08-01-1932 en 13-01-1932
De Telegraaf: 12-01-1932
De Tijd: 06-02-1933
Trouw: 01-01-1998
Het volk: 11-01-1932
Over de oorsprong van sport 